Βασικές δεξιότητες στον τόρνο

Βασικές δεξιότητες στον τόρνο.  (Για αρχάριους – μαθητές)

Ο τόρνος είναι ένα «μαγικό» μηχάνημα για όποιον έρχεται σε πρώτη επαφή με αυτόν. Για να μπορέσει ένας αρχάριος να τον απολαύσει πρέπει να έχει οπωσδήποτε έναν έμπειρο να τον καθοδηγήσει. Είναι πολλές οι γνώσεις που χρειάζονται για ένα καλό τελικό αποτέλεσμα. Πιο κάτω είναι οι βασικές από αυτές, σε ένα κατάλογο. Ακόμα και οι έμπειροι πρέπει να ρίχνουμε μια ματιά πότε - πότε για να τα θυμόμαστε:

1. Ασφάλεια του χειριστή.

2. Χειρισμός του μηχανήματος.

3. Επιλογή υλικού.

4. Επιλογή εργαλείου.

5. Πιάσιμο - κεντράρισμα  εργαλείου.

6. Πιάσιμο του κομματιού.

7. Επιλογή στροφών για ξεχόνδρισμα.

8. Είδος αποβλήτου.

9. Επιλογή εργαλείου και στροφών για τελείωμα.

10. Ακρίβεια στην κατασκευή.

11. Ποιότητα επιφάνειας.

Καλό είναι να ξαναδιαβάζουμε τον κατάλογο πότε πότε. Το κάθε μέρος αναλύεται καλά  στο σχολικό εγχειρίδιο. Θα αναφερθούμε συνοπτικά σε κάθε ένα από τα μέρη του καταλόγου.

1.     Ασφάλεια του χειριστή.

Ο χειριστής πρέπει να φοράει γυαλιά. Πολλά προβλήματα έχουν δημιουργηθεί από γρέζια που εκτοξεύονται, είτε γιατί το γρέζι καρφώνεται είτε γιατί καίει το μάτι. Δεν παίζουμε με αυτό. Σε σχέση  με το προηγούμενο, δεν φυσάμε τα γρέζια με το κομπρεσέρ, ειδικά όταν υπάρχουν και άλλοι γύρω.

Η επόμενη αιτία ατυχημάτων είναι το κλειδί πάνω στο τσοκ. Πρέπει να γίνει συνήθεια η εξής: το χέρι αφήνει το κλειδί μόνο πάνω στον πάγκο, ποτέ στο τσοκ. Αν εξυπηρετεί ο χώρος, μπορεί να κρεμάσουμε το κλειδί από ένα κορδόνι – ελατήριο κάτι σαν του τηλεφώνου, το οποίο βγάζει μόνο του το κλειδί όταν το αφήσουμε στο τσοκ.

Τα σοβαρότερα ατυχήματα έχουν προκληθεί από τον ταυτόχρονο χειρισμό του τόρνου από δύο άτομα. Απομακρύνετε άσχετους από το μηχάνημα την ώρα που εργάζεστε. Μην αφήνετε άλλον, ειδικά μαθητευόμενο, να ακουμπάει σε οποιοδήποτε χειριστήριο του τόρνου την ώρα που εργάζεστε. Κάποιοι μαθητές τα καταφέρνουν καλύτερα, «πιάνουν τα χέρια» τους. Συνήθως είναι επιρρεπείς στο να φτιάξουν τα πάντα, και για λογαριασμό των συμμαθητών τους. Έτσι όμως δεν βοηθάνε τους άλλους να μάθουν, μαθαίνουν οι ίδιοι!  Επιπλέον, η ημιμάθεια προκαλεί ατυχήματα.  

Ο χειριστής δεν πρέπει να έχει πάνω του κάτι που κρέμεται (μακριά μαλλιά ελεύθερα, μανίκια ελεύθερα, αλυσίδες κτλ) ή κάτι που μπορεί να σκαλώσει (ακόμα και το δακτυλίδι ή το ρολόι έχουν προκαλέσει ατυχήματα).  

2.     Χειρισμός του μηχανήματος.

Πρώτα πρέπει να μάθει ο κάθε ένας τα χειριστήρια του τόρνου του. Τα  χειριστήρια κάθε τόρνου είναι διαφορετικά και μερικά δεν σε προϊδεάζουν για την λειτουργία τους. Ποιος άσχετος πχ μπορεί να καταλάβει ότι ένας μοχλός στην άλλη άκρη του τόρνου όταν το φορείο είναι μακριά, είναι αυτός που ξεκινά την περιστροφή του τσοκ ;

Χρειάζεται εξοικείωση με την κλίμακα των χειροστροφάλων, τον μηδενισμό των βαθμολογημένων τυμπάνων, την αλλαγή ταχύτητας.

Ο τόρνος έχει πολλές δυνατότητες όπως περιστροφή κανονικά – ανάποδα, αυτόματη πρόωση, κοπή σπειρωμάτων κτλ. Ξεκινήστε με τα βασικά. Ένας αρχάριος δεν πρέπει να βάζει αυτόματη πρόωση για δύο λόγους: πρέπει να καταλάβετε που «πονάει» η πρόωση, ποιος είναι ο σωστός ρυθμός, και δεύτερον η αυτόματη πρόωση  θέλει επαγρύπνηση, καλά αντανακλαστικά και καλή γνώση του μηχανήματος. Αλλιώς προκαλεί ατυχήματα και βλάβες όπως σπασμένο φορείο, σπασμένο κουζινέτο βέργας προώσεων, πεσμένη κουκουβάγια, χαλασμένο τσοκ, σπάσιμο – στράβωμα κομματιού. Ναι, όλα αυτά έχουν συμβεί!

Μην σταματάτε την περιστροφή του τσοκ βάζοντας ανάποδες στροφές, έτσι μειώνετε γρήγορα την ζωή ακριβών εξαρτημάτων του τόρνου!

3.     Επιλογή υλικού.

Συνηθισμένα υλικά του μηχανουργείου είναι:

Ο χάλυβας κατασκευών ( κοινό σίδερο) με όριο θραύσης σ_θρ<50kp/mm². Είναι φθηνό υλικό, κυκλοφορεί σε διάφορες διαμέτρους. Το χρησιμοποιούμε στις πιο πολλές  ασκήσεις του εργαστηρίου με διάμετρο έως 30 μμ. 

Ο μπρούντζος και ο ορείχαλκος χρησιμοποιούνται για επισκευές ή ειδικές κατασκευές από έμπειρους. Το κόστος του είναι μεγάλο. 

Το αλουμίνιο χρησιμοποιείται  σε ειδικές περιπτώσεις. Σχετικά ακριβό υλικό, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ασκήσεις που θέλουμε να φυλάξουμε τα κοπτικά εργαλεία ή η χρήση άλλου υλικού δυσχεραίνει την εργασία και αυξάνει τους κινδύνους για τους μαθητές.

Το ατσάλι (άβαφτο) είναι κατεργάσιμο, ίσως καλύτερο από τον χάλυβα κατασκευών. Η τιμή του είναι ψηλή, εκτός από αυτό του «μπετοσίδερου», το οποίο μπορεί να σκληρυνθεί με βαφή.  Το βαμμένο θέλει εξαιρετική εμπειρία και κατάλληλο εργαλείο, χρησιμοποιείται σε πολύ ειδικές περιπτώσεις.

Το ανοξείδωτο είναι δύσκολο υλικό στην κατεργασία του, σκληρό.

Το πλαστικό είναι εύκολο υλικό αλλά δεν μαθαίνει τους μαθητές. Η συμπεριφορά  του είναι διαφορετική από των μετάλλων.

Μην χρησιμοποιείτε ξύλο στον τόρνο μηχανουργείου. Μπουκώνει όλες τις τριβόμενες επιφάνειες και τις στεγνώνει. Θέλει πολύ διαφορετικές  γωνίες κοπής

 και άλλες ταχύτητες.

4.     Επιλογή εργαλείου.

Το πιο συνηθισμένο εργαλείο κοπής που χρησιμοποιούν οι αρχάριοι είναι ο ταχυχάλυβας, το «ατσαλάκι» που κυκλοφορεί συνήθως σε ράβδους 8χ8 ή 10χ10. Είναι προτιμότερο από το βίντι (σκληρομέταλλο) επειδή είναι πιο ανθεκτικό σε μικρή κρούση ή κραδασμό που μπορεί να γίνει πολύ εύκολα από τον αρχάριο. Φθηνότερο, με δυνατότητα  πολλών τροχισμάτων. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι  το καλό τρόχισμα, κάτι που το μεγάλο μέρος των αρχάριων δεν μπορεί να κάνει. Ιδανικό στην περίπτωση που το εργαστήριο έχει τροχιστικό μηχάνημα εργαλείων. Εργαλείο τροχισμένο για τελείωμα, είναι κατάλληλο για τις πολλές  πρώτες ασκήσεις. Μην χρησιμοποιείτε σχιστικό εργαλείο για ξεχόνδρισμα. Δείτε το σχετικό κεφάλαιο για τη χρήση του σχιστικού.  Ακόμη,  σε άλλο κεφάλαιο γίνεται εκτενής αναφορά για τον τρόπο που φτιάχνονται και τροχίζονται τα εργαλεία.

5.     Πιάσιμο - κεντράρισμα  εργαλείου.

Είναι πολύ κρίσιμο στάδιο και πρέπει να γίνεται οπωσδήποτε με την παρουσία έμπειρου. Το εργαλείο πρέπει να είναι στέρεα συγκρατημένο στον εργαλειοδέτη ή στην μανέλα. Δεν πρέπει να υπάρχουν κενά ανάμεσα στο εργαλείο ή την μανέλα και τον εργαλειοδέτη. Οι όποιες προσθήκες πρέπει να βγαίνουν έως την άκρη του εργαλειοδέτη. Η κόψη (μύτη) του εργαλείου πρέπει να εξέχει όσο το δυνατό λιγότερο από τον εργαλειοδέτη. Αλλιώς, δημιουργούνται κραδασμοί, υπάρχει περίπτωση να χαλάσει το κομμάτι και το εργαλείο, και το λιγότερο, η ελαστικότητα των μερών που εξέχουν  κάνει ασαφή και ανακριβή την τόρνευση.

Το ύψος της μύτης πρέπει να ρυθμίζεται στο κέντρο του κομματιού ή στο κέντρο της πόντας. Στην ανάγκη χρησιμοποιούμε προσθήκες. Οσο πιο μικρή η διάμετρος του κομματιού τόσο πιο μεγάλη είναι η ακρίβεια με την οποία πρέπει να ρυθμιστεί το ύψος.

Αν η μύτη είναι κάτω από το κέντρο, αυξάνει η γωνία ελευθερίας, μικραίνει η γωνία αποβλήτου, αυξάνονται οι δυνάμεις κοπής, είναι πιθανό το κομμάτι να «καβαλήσει» στο εργαλείο με αποτέλεσμα την καταστροφή και των δύο, ειδικά αν δεν έχει γίνει σωστή συγκράτηση του κομματιού. Συνήθως, πάνω στο κομμάτι διακρίνονται λοξές γραμμές που οφείλονται σε κραδασμούς.

Αν η μύτη είναι πάνω  από το κέντρο, μικραίνει η γωνία ελευθερίας, αυξάνει η γωνία αποβλήτου,  το εργαλείο «σπρώχνει» αντι να εισέρχεται στο κομμάτι, με αποτέλεσμα να σέρνεται η επιφάνεια ελευθερίας πάνω στο κομμάτι και να δημιουργούνται αποθέσεις υλικού πάνω στο κομμάτι, με ανώμαλη επιφάνεια. Είναι σαν το εργαλείο να μην είναι τροχισμένο. Αν είμαστε στο τελείωμα, και θέλουμε να αφαιρέσουμε γύρω στο ένα δέκατο, θα απορούμε γιατί άλλοτε το εργαλείο δεν αφαιρεί υλικό και άλλοτε αφαιρεί πολύ. 

Μία μικρή ανύψωση πάνω από το κέντρο (1-2 δέκατα) είναι ανεκτή, με την προυπόθεση ότι δεν υπάρχουν τζόγοι και ελαστικότητα.

Συνηθισμένος τρόπος πιασίματος του κομματιού είναι με χρήση του  τσοκ. Μας καλύπτει στο πολύ μεγάλο μέρος των εργασιών μας.  Αλλοι τρόποι (με πλατώ, πλάκα, μεταξύ κέντρων κτλ) χρειάζονται εξοικείωση και θα αναφερθούν αργότερα.

Εξαιρετικά σημαντικό για την ασφάλεια του χειριστή , και την καλή κατάσταση του μηχανήματος (τσοκ – εργαλείο) είναι το πόσο εξέχει το κομμάτι σε σχέση με το μήκος του που είναι μέσα στο τσόκ. 

Τα υπόλοιπα των αρχικών θα απαντηθούν μέσα από το μπλογκ. Κάντε τις σχετικές ερωτήσεις